معیارهای اختلال شخصیت پارانوئید شامل تفکر و رفتارهایی است که از اوایل بزرگسالی شروع شده و در موقعیت‌های مختلف دیده می‌شوند.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی اندیشه قرن، جواد آل حبیب- ویژگی‌های شخصیت پارانوئید باید توجه ما را جلب کند. ظن و سوءظن‌های بی‌جا اهداف را خراب می‌کنند و روابط را تهدید می‌کنند.
پارانویا احساس بی‌دلیل این است که دیگران قصد آسیب رساندن به ما را دارند. پارانویا به صورت بالینی خیلی کم مطالعه می‌شود چون کسانی که به آن دچارند معمولاً درمان را نمی‌پذیرند. برای اینکه ویژگی‌های پارانوئید به عنوان یک اختلال شخصیتی شناخته شوند، باید این صفات از اوایل بزرگسالی وجود داشته باشند.
برخی شک و تردیدها طبیعی و سالم‌اند. مثلاً وقتی پیامکی دریافت می‌کنیم، ممکن است از مزاحمت آن ناراحت شویم و صحت آن را زیر سؤال ببریم. مثلاً: «آنها چه می‌خواهند؟ دسترسی به حساب ما؟ پول ما؟»
اما شک زیاد، پیام‌های دیگری می‌فرستد. پارانویا یعنی همان احساس بی‌دلیل که دیگران می‌خواهند به ما آسیب برسانند.
برای اینکه این شک و پارانویا به حدی برسد که نگرانی روانپزشکی ایجاد کند، باید نشانه‌ها از شواهد موجود بسیار فراتر باشند. مثلاً یک پدربزرگ شک می‌کند که نوه ۳۳ ساله‌اش اریک، که درباره نسل‌های خانواده سؤال می‌پرسد، قصد سوءاستفاده دارد. پدربزرگ دلایل بدخواهانه‌ای به ذهنش می‌رسد و شروع می‌کند به دوری کردن از دیدارهایش، در حالی که نوه‌اش را تمام عمر شناخته و می‌داند که او سال‌ها در مأموریت‌های اجتماعی شرکت کرده و در حال تحصیل دکترای جامعه‌شناسی است (که باعث کنجکاوی‌اش درباره خانواده می‌شود).
وقتی پدربزرگ به پرستار آسایشگاه می‌گوید که اریک پول می‌خواهد، پرستار نگران می‌شود اما با توجه به آموزش و تجربه‌اش، سن بالای ۷۳ سال پدربزرگ و وضعیت جسمانی او، با طرح پرسش‌های سقراطی متوجه می‌شود احتمال سوءاستفاده کم است. اما پدربزرگ اصرار می‌کند: «خب، او می‌تواند از من کلاهبرداری کند.»
ویژگی های شخصیت پارانوئید | نگرانی روانپزشکی از این نشانه های پارانویا / معیارهای اختلال شخصیت پارانوئید چه رفتارها و تفکراتی است؟ + فواید دانش درباره پارانویا
بر اساس DSM-5 TR (راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، ویرایش پنجم)، معیارهای اختلال شخصیت پارانوئید شامل تفکر و رفتارهایی است که از اوایل بزرگسالی شروع شده و در موقعیت‌های مختلف دیده می‌شوند. برای تشخیص، باید حداقل ۴ مورد از این معیارها وجود داشته باشد:
بدون دلیل کافی شک دارد که دیگران او را سوءاستفاده، آسیب یا فریب می‌دهند.
به دلایل بی‌جا دائماً نگران وفاداری و قابل اعتماد بودن دوستان یا اطرافیان است.
به دلیل ترس‌های بی‌مورد از اینکه اطلاعاتش علیه خودش استفاده شود، از اعتماد کردن به دیگران اجتناب می‌کند.
از موضوعات بی‌ضرر، برداشت‌های تحقیرآمیز یا تهدیدآمیز می‌کند.
به خاطر بی‌اهمیت‌ترین برخوردها هم کینه به دل می‌گیرد.
حملات به شخصیت یا آبرو را که دیگران نمی‌بینند احساس می‌کند و سریع عصبانی یا تلافی‌جو می‌شود.
بدون دلیل، به وفاداری همسر یا شریک زندگی شک دارد.
همچنین برای تشخیص، این نشانه‌ها نباید در طول دوره‌های روان‌پریشی مانند اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی، افسردگی با ویژگی‌های روان‌پریشی یا سایر اختلالات روان‌پریشی یا بیماری‌های جسمی که علائم مشابه ایجاد می‌کنند، بروز کنند.
اگر مثلاً پدربزرگ ما دچار دمانس لوئی بادی یا پارکینسون بود، به شرطی که نشانه‌ها قبل از شروع بیماری وجود نداشت، تشخیص اختلال شخصیت پارانوئید نمی‌گرفت.
محققان آلمانی مطالعه‌ای در انگلستان را بازتولید کردند و از افراد ۱۸ تا ۶۵ سال آلمانی که بیماری مغزی نداشتند، نمونه‌گیری کردند. میانگین سن شرکت‌کنندگان ۳۵ سال بود و شامل ۴۳۷ زن، ۳۶۲ مرد و ۳ نفر با هویت جنسیتی متنوع بود. اختلالات روانی در شرکت‌کنندگان حذف نشده بود و افسردگی شایع‌ترین اختلال گزارش شده بود.
همه شرکت‌کنندگان در تحقیق، چندین پرسشنامه مختلف را پر کردند که به اندازه‌گیری مهارت‌های مقابله‌ای، باورها و ایده‌های مربوط به ارجاع اجتماعی و آزار می‌پرداخت. همچنین یک پرسشنامه غربالگری ۱۵ سواله داشتند که سوال‌ها در چهار زیرمجموعه دسته‌بندی شده بودند: حساسیت بین‌فردی، بی‌اعتمادی، ایده‌های ارجاعی، و ایده‌های آزاردهنده (تعقیب و گریز).
ایده‌های ارجاعی یعنی تفسیر نادرست رویدادهای معمولی و حتی تصادفی به گونه‌ای که معنایی بسیار شخصی داشته باشند. مثلاً وقتی صدای خنده‌ی غریبه‌ها را می‌شنویم، ممکن است فکر کنیم که آنها دارند به ما می‌خندند یا یک خبر یا کتاب به نوعی ما را هدف قرار داده بدون اینکه انگیزه نویسنده را بدانیم.
مطالعه‌ی آلمانی نتیجه گرفت که پارانویا یک حالت رایج است و به صورت سلسله‌مراتبی در افراد وجود دارد، مطابق با تحقیقات اندک قبلی، و خواستار انجام مطالعات بیشتر برای بررسی علت آن شد.
همه کسانی که نشانه‌هایی از پارانویا دارند، الزاماً مبتلا به اختلال نیستند. به‌علاوه، قوانین حریم خصوصی و ملاحظات اخلاقی باعث می‌شود همیشه نتوانیم مطمئن باشیم.
مثال تاریخی: ریچارد نیکسون، رئیس جمهور سابق آمریکا، که بر اساس گزارش‌های تحقیقی، اشتیاق بالایی به دشمنان (مثل رسانه‌ها) داشت. سخنرانی‌هایش مملو از این نوع افکار بود و بعد از انتشار نوارهای ضبط شده‌اش، کارشناسان و تاریخ‌دانان به این نتیجه رسیدند که نوعی پارانویا بی‌جا در او وجود داشته است. مثلاً شک بی‌مورد به مراقبت بیش از حد از دفاتر حزب دموکرات در جریان واترگیت.
در زندگی روزمره، داشتن رابطه یا کار کردن با فردی که خیلی بدگمان است، سخت است. به جای اینکه نقص‌های خود را بپذیرد، همیشه دیگران را مقصر می‌داند. مثلاً زنی که تمایل پارانوئید دارد و وقتی از مدیرش تذکر می‌گیرد، فکر می‌کند مدیر جانب‌دار است. اگر فرض اولیه فرد این باشد که دیگران او را دست‌کاری می‌کنند، به راحتی گفته‌ها، رفتارها و حتی احساسات دیگران را به عنوان سوءنیت تفسیر می‌کند. همچنین ممکن است رفتار بد خودش را توجیه کند و به جای واکنش منطقی، زود حمله کند. مثل یک واکنش زنجیره‌ای از خطاها.
فواید دانش درباره پارانویا
دکتر مارتین کانتور، نویسنده کتاب «درک پارانویا» و متخصص در موضوع پرخاشگری منفعل، معتقد است با افزایش دانش عمومی درباره پارانویا، جامعه می‌تواند «کمتر پارانوئید شود» و مراقبان افراد پارانوئید «دقیق‌تر بدانند چه موقع و چگونه دوستان و خانواده‌شان دچار مشکل شده‌اند و بهتر بتوانند کمک کنند.»
کانتور با دلسوزی می‌گوید: «باید همیشه به یاد داشته باشیم که پارانویا اختلالی ذهنی است، نه نقصی در شخصیت.» او به نشانه‌های ظریفی مثل حالت‌های عصبی، بیش‌ازحد محفوظ بودن، کناره‌گیری یا حالت هیجانی کم‌اثر، یا رفتارهای عجیب اشاره می‌کند. «افراد پارانوئید عصبانی هستند و معمولاً دیگران را به عنوان سپرهای خشم خود استفاده می‌کنند، سپس شکایت می‌کنند که دیگران باعث خشمشان شده‌اند.»
افراد پارانوئید سالم‌تر می‌توانند منتظر بمانند تا خشمشان فروکش کند؛ اما افراد ناسالم‌تر آن را به روش‌های غیرسازنده بروز می‌دهند. آنها معمولاً خودآگاهی و قضاوت درست کمی دارند.
کانتور می‌نویسد: «آنها کاملاً باور دارند که برداشت‌های اشتباهشان واقعیت است و معمولاً بر اساس باورهای غلطشان عمل می‌کنند چون فکر می‌کنند حق دارند.» او هشدار می‌دهد که گستردگی توهمات همیشه نشانگر میزان قضاوت فرد نیست؛ بعضی افراد حتی بزرگ‌ترین توهماتشان را هم آزمایش می‌کنند و جلوی رفتارهای ناشی از آنها را می‌گیرند، اما برخی دیگر این کار را نمی‌کنند و این می‌تواند عواقب خطرناک داشته باشد.
پارانویا یکی از کم‌ترین مواردی است که مورد مطالعه قرار می‌گیرد، عمدتاً به خاطر اینکه افراد مبتلا به دنبال درمان نمی‌روند. با این حال، دانستن نکات اولیه برای محافظت از خود و کمک به دیگران مفید است.
کانتور می‌گوید افراد عجیب و پارانوئید معمولاً به حاشیه می‌روند و «نسخه خودشان از علم» را دارند و تبدیل به کسانی می‌شوند که نظریه‌های مشکوک را به مردم قالب می‌کنند، که ممکن است به سلامت، پول و حتی جان دنبال‌کنندگانشان آسیب برساند.
نکات کلیدی
افراد پارانوئید احساس تهدید از کسانی دارند که فکر می‌کنند در حال ردیابی یا بررسی آنها هستند (رسانه‌ها، محققان).
این افراد کسانی را که به آنها بی‌احترامی می‌کنند، تحقیر می‌کنند یا قدرت سنتی دارند، دوست ندارند یا از آنها متنفرند.
باید مراقب باشیم که ارزش واقعی و ایده‌های این افراد را بیش از حد نبینیم و خطر اتهامات نادرست یا حتی خشونت را جدی بگیریم.
پایان/*
.
