محبت بیقید و شرط، یک هدیه گرانبهاست که والدین میتوانند به فرزندان خود تقدیم کنند. این نوع محبت، نه تنها پایههای محکم عزت نفس را در آنها بنا میکند، بلکه به آنها کمک میکند تا به افرادی سالم، شاد، مستقل و موفق در زندگی تبدیل شوند. سرم...
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی اندیشه قرن، دکتر پریسا کربلایی حسنی روانشناس کودک و نوجوان در پاسخ به این سوال خبرنگار اندیشه قرن: چگونه ابراز محبت بیقید و شرط از سوی والدین میتواند پایههای محکم عزت نفس را در کودکان بنا کند؟ گفت: در معماری شگفتانگیز رشد روانی کودک، عزت نفس همچون سنگ بنایی است که تمامی ساختار شخصیت، سلامت عاطفی و تواناییهای او بر آن استوار میگردد. این حس عمیق از ارزشمندی ذاتی، که کودک را قادر میسازد خود را دوست داشته باشد و به تواناییهایش باور کند، نه از آسمان نازل میشود و نه به طور خودکار در وجود او شکل میگیرد. بلکه، این موهبت گرانبها، تا حد زیادی، ریشه در نوع تعاملات اولیه او با مهمترین افراد زندگیاش، به ویژه والدین، دارد. در این میان، “محبت بیقید و شرط” همچون سیمانی قدرتمند عمل میکند که این سنگ بنا را مستحکم و نفوذناپذیر میسازد.
اما این عبارت پرکاربرد دقیقاً به چه معناست و چگونه تجلی عملی آن در رفتار والدین میتواند چنین تاثیر شگرفی بر عزت نفس کودکان داشته باشد؟ در این مطلب، به کاوشی عمیق در این مفهوم حیاتی خواهیم پرداخت و مکانیسمهای روانشناختی آن را با جزئیات مورد بررسی قرار خواهیم داد.
محبت بیقید و شرط، در سادهترین تعریف، به معنای دوست داشتن و پذیرش کودک به عنوان یک انسان ارزشمند، صرف نظر از رفتارها، عملکردها، موفقیتها یا شکستهای اوست. این نوع محبت، پیامی قوی به کودک منتقل میکند که “تو به خاطر آنچه که هستی دوست داشتنی هستی، نه به خاطر آنچه انجام میدهی.” این در تضاد کامل با “محبت مشروط” قرار دارد که در آن، عشق و توجه والدین به عملکردها و اطاعت کودک وابسته است. در یک محیط مبتنی بر محبت مشروط، کودک میآموزد که تنها زمانی لایق دوست داشته شدن است که انتظارات والدین را برآورده کند، نمرههای خوب بگیرد، در مسابقات برنده شود یا رفتاری خاص را از خود نشان دهد.
تاثیرات مثبت محبت بیقید و شرط بر شکلگیری عزت نفس کودکان چندوجهی و عمیق است:
_ ایجاد احساس امنیت عاطفی بنیادین: وقتی کودک به طور مداوم احساس میکند که بدون توجه به اشتباهات یا ناکامیهایش، همچنان مورد عشق و پذیرش والدین قرار دارد، یک حس امنیت عاطفی قوی در او شکل میگیرد. این امنیت عاطفی، همچون یک پناهگاه امن، به کودک اجازه میدهد تا بدون ترس از دست دادن عشق و حمایت والدین، به کاوش در دنیای پیرامون بپردازد، ریسک کند و از اشتباهات خود بیاموزد. این احساس امنیت، زیربنای اعتماد به خود و باور به ارزشمندی ذاتی را فراهم میآورد.
_ تقویت حس ارزشمندی ذاتی: محبت بیقید و شرط به کودک این پیام قدرتمند را منتقل میکند که ارزش او به عنوان یک انسان، ذاتی و غیرقابل تغییر است. او درک میکند که دوست داشته شدن یک حق مسلم اوست، نه جایزهای که باید برای به دست آوردنش تلاش کند. این درک عمیق از ارزشمندی ذاتی، هسته اصلی عزت نفس سالم را تشکیل میدهد و کودک را از وابستگی به تاییدات بیرونی برای احساس خوب بودن در مورد خود بینیاز میسازد.
_ کاهش ترس از شکست و قضاوت: در فضایی که محبت بیقید و شرط حاکم است، کودک از اشتباه کردن و شکست خوردن کمتر میترسد. او میداند که حتی در صورت ناکامی، عشق و حمایت والدین همچنان پابرجاست. این امر، او را تشویق میکند تا چالشهای جدید را بپذیرد، تلاش کند و از تجربیات خود درس بگیرد. در مقابل، در محیطهای مبتنی بر محبت مشروط، ترس از شکست به دلیل احتمال از دست دادن عشق و توجه والدین، میتواند مانع از رشد و یادگیری کودک شود.
_ پرورش خودپذیری و شفقت به خود: کودکی که به طور بیقید و شرط دوست داشته میشود، میآموزد که خود را همانگونه که هست بپذیرد، با تمام نقاط قوت و ضعفش. او درک میکند که نقص داشتن بخشی از انسان بودن است و نیازی به پنهان کردن آنها یا احساس شرمندگی در مورد آنها نیست. این خودپذیری، زمینه را برای شفقت به خود فراهم میکند، یعنی توانایی مهربان بودن با خود در زمان سختیها و اشتباهات، که یکی از ارکان مهم سلامت روان و عزت نفس پایدار است.
چگونه ابراز محبت بی قید و شرط از سوی والدین می تواند پایه های محکم عزت نفس را در کودکان بنا کند؟ دکتر پریسا کربلایی حسنی پاسخ می دهد
_ ایجاد الگوی روابط سالم: نحوه ابراز محبت والدین، به طور ناخودآگاه، الگویی برای روابط آینده کودک با دیگران میشود. کودکی که محبت بیقید و شرط دریافت میکند، میآموزد که روابط باید مبتنی بر پذیرش، احترام و حمایت متقابل باشد. او در بزرگسالی نیز به دنبال روابطی خواهد بود که در آن احساس ارزشمندی و دوست داشته شدن بدون قید و شرط داشته باشد.
_ تقویت استقلال و خودباوری: محبت بیقید و شرط میتواند به تقویت استقلال و خودباوری در کودکان کمک کند. وقتی کودک مطمئن است که همواره یک پایگاه امن برای بازگشت دارد، شهامت بیشتری برای جدا شدن از والدین، تجربه کردن دنیای بیرون و اتکا به تواناییهای خود پیدا میکند.
او میداند که در صورت بروز مشکل، همواره میتواند به حمایت و راهنمایی والدینش تکیه کند، بدون اینکه احساس کند به خاطر نیازش سرزنش خواهد شد.
_ افزایش تابآوری در برابر مشکلات: کودکانی که بر پایه محبت بیقید و شرط رشد میکنند، در مواجهه با مشکلات و سختیهای زندگی، تابآوری بیشتری از خود نشان میدهند. آنها میدانند که ارزششان به موفقیتهایشان وابسته نیست و میتوانند پس از شکستها دوباره برخیزند و به تلاش ادامه دهند. این تابآوری، نقش مهمی در حفظ سلامت روان و دستیابی به موفقیتهای بلندمدت دارد.
ابراز محبت بیقید و شرط تنها یک مفهوم انتزاعی نیست، بلکه باید در رفتار روزمره والدین تجلی پیدا کند. برخی از راههای عملی ابراز این نوع محبت عبارتند از:
۱. ابراز کلامی محبت: گفتن عباراتی مانند “دوستت دارم”، “تو برای من خیلی مهم هستی” و “من همیشه از تو حمایت میکنم”، به طور منظم و بدون قید و شرط، تاثیر عمیقی بر احساس ارزشمندی کودک دارد.
۲. نشان دادن محبت فیزیکی: در آغوش گرفتن، بوسیدن، نوازش کردن و لمس کردن کودک، به او احساس امنیت و دوست داشته شدن میدهد.
۳. گوش دادن فعالانه و همدلانه: توجه کامل به صحبتهای کودک، تلاش برای درک احساسات او و نشان دادن همدلی، به او احساس ارزشمندی و شنیده شدن میدهد.
۴. صرف وقت با کیفیت: اختصاص دادن زمان ویژه برای بازی کردن، صحبت کردن و انجام فعالیتهای مشترک با کودک، نشان میدهد که او برای والدین مهم است.
۵. پذیرش احساسات کودک: اجازه دادن به کودک برای ابراز تمام احساساتش، حتی احساسات منفی مانند خشم و ناراحتی، و پذیرش این احساسات بدون قضاوت، به او میآموزد که احساساتش معتبر هستند.
۶. حمایت از علایق و تلاشهای کودک: نشان دادن علاقه به فعالیتها و تلاشهای کودک، حتی اگر با علایق والدین متفاوت باشد، به او احساس ارزشمندی و تشویق میدهد.
۷. اجتناب از مقایسه کودک با دیگران: مقایسه کودک با خواهر و برادر، همسالان یا حتی انتظارات غیرواقعبینانه، میتواند احساس بیکفایتی و کاهش عزت نفس را در او ایجاد کند.
۸. تمرکز بر نقاط قوت و تلاشهای کودک: به جای تمرکز صرف بر اشتباهات و ضعفها، بر نقاط قوت و پیشرفتهای کودک تاکید کنید.
۹. ارائه بازخورد سازنده و با احترام: هنگام ارائه بازخورد در مورد رفتار کودک، بر خود رفتار تمرکز کنید، نه بر شخصیت او. از عباراتی مانند “این کار درست نبود” به جای “تو بچه بدی هستی” استفاده کنید.
۱۰. بخشش اشتباهات کودک: به کودک بیاموزید که اشتباه کردن بخشی از فرآیند یادگیری است و او را به خاطر اشتباهاتش ببخشید.
۱۱. حضور و حمایت در زمان سختیها: در زمانهایی که کودک با مشکل یا ناراحتی روبرو است، در کنار او باشید و حمایت خود را نشان دهید.
بسیار مهم است که والدین تفاوت بین پذیرش کودک به عنوان یک انسان ارزشمند و پذیرش تمام رفتارهای او را درک کنند. محبت بیقید و شرط به معنای چشمپوشی از رفتارهای نامناسب نیست. والدین همچنان باید قوانین و محدودیتهای مشخصی را تعیین کنند و پیامدهای منطقی برای رفتارهای نامطلوب در نظر بگیرند. اما در این فرآیند، باید همواره به کودک این اطمینان را بدهند که عشق و پذیرش آنها به عنوان یک فرد، تحت تاثیر رفتارش قرار نگرفته است. برای مثال، میتوان گفت: “من تو را خیلی دوست دارم، اما این رفتارت قابل قبول نیست.”
محبت بیقید و شرط، یک هدیه گرانبهاست که والدین میتوانند به فرزندان خود تقدیم کنند. این نوع محبت، نه تنها پایههای محکم عزت نفس را در آنها بنا میکند، بلکه به آنها کمک میکند تا به افرادی سالم، شاد، مستقل و موفق در زندگی تبدیل شوند. سرمایهگذاری در ابراز محبت بیقید و شرط، سرمایهگذاری در آیندهای روشن برای فرزندانمان و جامعهای سالمتر است. بیایید با آگاهی از این مفهوم حیاتی و تلاش برای تجلی آن در روابطمان با کودکان، نسلی را پرورش دهیم که با باور به ارزش ذاتی خود، قادر به شکوفایی تمام پتانسیلهایشان باشند.
پایان/*
.
