به گزارش پایگاه خبری تحلیلی اندیشه قرن،  برای آن که عملی جرم تلقّی شود و مرتکب آن قابل مجازات باشد باید سه رکن و عنصر زیر در آن عمل موجود باشد. رکن یا عنصر قانونی، رکن یا عنصر مادی و رکن یا عنصر معنوی یا روانی. در بعضی جرائم علاوه بر این سه رکن، محقق شدن ارکان و عناصر و شروط دیگری هم لازم و ضروری است که جرم سقط جنین از این نوع جرائم است.

برای محقق شدن جرم سقط جنین علاوه بر این سه رکن، لازم است شرایطی چون حامله بودن زن و حصول نتیجه مجرمانه که همان سقط جنین می باشد، به وجود آید تا مرتکب قابل مجازات باشد. اگر اشخاصی که به عنوان متخصص: طبابت، مامایی، داروفروشی یا جرّاحی مشغول به کار هستند، وسایل سقط جنین را فراهم آورند یا خود، مباشرت به سقط جنین نمایند به حبس و پرداخت دیه محکوم خواهند شد.

انواع سقط جنین با توجه به عنصر معنوی، یعنی قصد و انگیزه مرتکب: سقط جنین عمدی، سقط جنین غیرعمدی و سقط جنین خطای محض می‌باشد.

– سقط جنین عمدی: عبارت است از سقط جنینی که شخص با اراده و قصد، مرتکب عملی شود که به طور معمول سقط کننده بوده و نتیجه که همان اسقاط جنین است صورت پذیرد.
– سقط جنین شبه عمد: عبارت است از این که مرتکب قصد انجام فعل که ایراد اذیت و آزار مجنی علیها (زن حامله) می باشد را دارد. امّا حصول نتیجه مجرمانه که همان سقط جنین است را نمی خواهد؛ یعنی قصد سقط جنین را ندارد.
– سقط جنین خطای محض: عبارت است از این که مرتکب، نه قصد انجام فعل از قبیل ضرب و اذیت و آزار و غیره را دارد و نه خواهان نتیجه مجرمانه یعنی سقط جنین است. امّا در اثر اتفاق و عدم تفکّر و بی مبالاتی و یا در اثر عدم رعایت نظامات دولتی موجب سقط جنین زن حامله می‌گردد.

رکن قانونی سقط جنین

ماده ۹۰: هر کس زن حامله را دلالت به استعمال ادویه یا وسایل دیگری که موجب سقط حمل می گردد بنماید به سه الی شش ماه حبس محکوم خواهد شد. ماده ۹۱ اگر زن حامله برای سقط جنین به طبیب یا قابله مراجعه کند و طبیب هم عالما و عامدا مباشرت به اسقاط جنین نماید، دیه جنین بر عهده او است و اگر روح در جنین دمیده شده باشد، باید قصاص شود و اگر او را به وسایل اسقاط جنین راهنمایی کند به شش ماه تا سه سال حبس خواهد بود. در قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۰ مواد ۶۲۲، ۶۲۳ و ۶۲۴ قانون مجازات اسلامی، در مورد اسقاط جنین و مجازات آن بررسی نموده است. اما در قانون جدید مجازات اسلامی ۱۳۹۲ در مورد اسقاط جنین از طرف پزشک در قانون جدید مجازات اسلامی در ماده ۸۵۴ و ۸۵۵ آورده شده است.

ماده ۸۵۴ قانون مجازات اسلامی: هرکس به واسطه دادن ادویه یا وسایل دیگری موجب سقط جنین زن گردد به شش ماه تا یکسال حبس محکوم می‌شود و اگر عالماً و عامداً زن حامله ای را دلالت به استعمال ادویه یا وسایل دیگر نماید که جنین وی سقط گردد به حبس از سه تا شش ماه محکوم خواهد شد. مگر اینکه ثابت شود این اقدام برای حفظ حیات مادر می‌باشد و در هر مورد حکم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط داده خواهد شد.

ماده ۸۵۵ قانون مجازات اسلامی: اگر طبیب یا ماما یا دارو فروش و اشخاصی که به عنوان طبابت یا مامایی یا جراحی یا دارو فروشی اقدام می‌کنند، وسایل سقط جنین فراهم سازند و یا مباشرت به اسقاط جنین نمایند به حبس از دو تا پنج سال محکوم خواهند شد و حکم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط صورت خواهد پذیرفت.

به موجب ماده ۷۱۵ قانون مجازات اسلامی: هرکس به علت بی احتیاطی یا بی مبالاتی یا عدم رعایت نظامات دولتی یا عدم مهارت رانندگی موجب سقط جنین زنی گردد، به حبس از دو ماه تا یکسال و به پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه مصدوم محکوم می‌شود.البته لازم به ذکر است که وکیل خوب و مشاور حقوقی مسلط به موضوع می‌تواند با استفاده از تجارب و راهکارهای موجود، نتیجه مثبتی از اقدامات قضایی بدست آورد.

رکن مادی سقط جنین

رکن مادی سقط جنین عمدی، همان عمل شخص مرتکب است که باعث سقط جنین زن حامله می‌گردد. به عبارتی رکن مادی جرم سقط جنین، عمل مرتکب است که باعث سقط جنین می‌شود. عنصر مادی این جرم، سقط جنین بوسیله فراهم کردن وسایل آن توسط شاغلان در امور پزشکی است که فراهم کردن وسایل معاونت در جرم محسوب می شود اما در اینجا جرم مستقل محسوب شده است.
تحقق رکن مادی منوط به حصول شرایط است. وجود جنین و آبستنی زن، وجود جنین زنده و رفتار فیزیکی می‌باشد. از آنجایی که بزه سقط جنین، جرمی مقید به حصول نتیجه می باشد، لذا برای تحقق آن وجود جنین و یا حامله بودن زن شرط است. و مقصود از حاملگی لقاح تخمک زن با نطفه مرد در استقرار آن در جوار مخاطی رحم و تشکیل جفت و جنین است. در مورد رفتار فیزیکی فعل مرتکب است. انجام فعل یا عمل مادی توسط مرتکب که به دو صورت فعل مجرمانه مستقیم (مرتکب شخصاً مباشرت به سقط جنین می نماید) و عمل مجرمانه غیرمستقیم (شخص خودش مباشرت به سقط جنین نمی‌ماند و فقط زن حامله را دلالت و راهنمایی می کند که جنین خود را سقط نماید) انجام می‌گیرد.

رکن معنوی سقط جنین

برای تحقق جرم سقط جنین عمدی لازم است که: اولا مرتکب به حامله بودن زن نیز علم داشته باشد. یعنی اطلاع و آگاهی کافی داشته باشد که زن حامله است. بنابراین پزشک یا هر کس دیگری، چنانچه که نسبت به این امر جاهل باشد، مثلا چنانچه شخصی، صدمات و ضرباتی بر یک زن حامله بدون اطلاع از حامل بودن وی وارد نماید که منجر به سقط حمل شود. از این حیث قابل تعقیب نیست. ثانیا: نه تنها در اقدامات مادی که سبب سقط جنین می شوند باید عمد داشته باشد. بلکه خواهان حصول نتیجه مجرمانه یعنی سقط جنین نیز باشد. چنانچه پزشکی اطلاعی از حامله بودن بیمار نداشته باشد و اقدام به تجویز دارویی نماید که سبب سقط جنین گردد؛ به عنوان سقط جنین عمدی قابل تعقیب نخواهد بود. رکن معنوی جرم در سقط جنین عمدی متشکل از سوء نیت عام و سوء نیت خاص است و در سقط جنین شبه عمدی فقط از سوء نیت عام تشکیل می‌شود ولی در سقط جنین خطای محض، جای سوء نیت را خطای جزایی می‌گیرد و عنصر معنوی به جای سوء نیت از خطای جزایی تشکیل می‌شود. به طور خلاصه می‌توان چنین گفت: سوء نیت عام: خواست انجام عملی مجرمانه و به کاربردن وسایل و روش‌های سقط جنین و سوء نیت خاص: خواست تحصیل نتیجه مجرمانه که همان سقط جنین است.

در نهایت در یک جمع بندی به نظر می‌رسد طبابت، مامائی و دارو فروشی جنبه تمثیلی دارد و علت ذکر این سه مورد به دلیل آن است که غالبا افراد مزبور بوسیله شاغلان در این سه حرفه صورت می‌گیرد اما تفسیر منطقی ماده مقتضی آن است که تمامی شاغلان در امور پزشکی و پیراپزشکی مشمول این ماده باشند، چون همه این افراد موظف به رعایت موازین شغلی خود هستند.

شرایط سقط جنین عمدی در ایران

سقط جنین عمدی در ایران غیرقانونی است و تنها زیر شرایط خاص و با مجوز کمیسیون‌های پزشکی و پزشکی قانونی انجام می‌شود:
1. بارداری جان مادر را به‌طور جدی تهدید کند و سقط جنین تنها راه نجات او باشد.
2. در صورتی که عدم انجام سقط جنین منجر به فوت هم مادر و هم جنین شود.
3. وجود سختی شدید و غیرقابل‌تحمل برای مادر (اصطلاحاً حَرَج) با رضایت او، در صورتی که:

– سختی ناشی از بیماری یا نقص جنین باشد و به‌طور قطعی غیرقابل‌درمان تشخیص داده شده باشد.
– امکان جبران یا جایگزینی برای این سختی وجود نداشته باشد.

سقط قانونی جنین تا چند هفتگی امکان پذیر است؟

هرچند، در صورت وجود شرایط لازم و انجام مراحل قانونی صدور مجوز سقط درمانی، سقط کردن فرزند، برای مادر، امکان پذیر می باشد، اما، این عمل، غالبا، دارای محدودیت زمانی می باشد. لذا، این سوال، مطرح می گردد که سقط قانونی جنین تا چند هفتگی امکان پذیر است؟

برای پاسخ به این سوال، باید به ماده ۵۶ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، مراجعه نمود. مطابق این ماده، بسته به شرایطی که با توجه به آن، سقط قانونی جنین، درخواست می گردد، ممکن است، صدور مجوز سقط درمانی، منوط به رعایت شرط سن جنین و صرفا تا ماه خاصی، امکان پذیر بوده که این شرایط، مطابق توضیحات زیر می باشد:

در فرضی که در نتیجه بودن جنین در بدن مادر، جان مادر به طور جدی، در خطر بوده و تنها راه نجات مادر، سقط جنین باشد، لازم است تا سن جنین، کمتر از چهار ماه بوده و علامت یا علائمی، مبنی بر دمیده شدن روح در جنین وجود نداشته باشد. بنابراین، سقط کردن جنین، در این حالت، تا هفته شانزدهم، امکان پذیر می‌باشد.

همچنین، در حالتی که پس از گرفتن نظر ولی جنین، سایر شرایط، شامل مشقت غیر قابل تحمل مادر، رضایت وی، وجود بیماری یا ناهنجاری غیرقابل درمان در جنین، عدم وجود جایگزین برای رفع مشقت مادر، وجود داشته باشد نیز سقط کردن جنین، صرفا تا هفته شانزدهم، امکان پذیر خواهد بود. در این فرض نیز صدور مجوز سقط درمانی، منوط به آن است که روح در جنین دمیده نشده باشد. لازم به ذکر است که اعمال ولایت قهری پدر و جد پدری و اخذ اجازه از آنها، صرفا در این حالت، شرط می‌باشد.

اما، در وضعیتی که عدم سقط جنین، موجب فوت هر دو مادر و جنین، شده و تنها راه نجات مادر، سقط جنین است، محدودیت سنی برای سقط کردن فرزند، وجود نداشته و لذا، مادر تا پایان بارداری نیز می‌تواند با انجام مراحل قانونی و اثبات شرایط ویژه خود و جنین، برای صدور مجوز سقط درمانی، ثبت درخواست نماید.

در صورتی که سقط کردن عمدی جنین، در غیر از موارد مجاز قانونی انجام گیرد، چنانچه، مرتکب قتل جنین، از مورثین وی باشد، از ارث محروم می‌گردد.

نویسنده: نفیسه ترابنده

پایان/*

.