ما معمولاً فکر می‌کنیم طعم فقط از مواد اولیه و روش پخت می‌آید. اما واقعیت این است که طعم فقط در بشقاب نیست. هیجانات، انتظارات و حتی افرادی که کنارمان نشسته‌اند می‌توانند مزه غذا را تغییر دهند.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی اندیشه قرن، جواد آل حبیب- روانشناسی می‌تواند طعم غذا را تغییر دهد — در اینجا راه‌هایی آمده که چگونه از آن برای لذت بیشتر از وعده‌های غذایی‌تان استفاده کنید. تا به حال پیش آمده در حالی که در شبکه‌های اجتماعی غرق شده‌اید غذا بخورید و آخر سر متوجه شوید تقریباً هیچ طعمی را حس نکرده‌اید؟ یا اینکه بعد از یک جلسه کاریِ پراسترس، غذای محبوب‌تان بی‌مزه به نظر برسد اما همان غذا در یک عصر شنبه آرام، فوق‌العاده خوشمزه باشد؟
ما معمولاً فکر می‌کنیم طعم فقط از مواد اولیه و روش پخت می‌آید. اما واقعیت این است که طعم فقط در بشقاب نیست. هیجانات، انتظارات و حتی افرادی که کنارمان نشسته‌اند می‌توانند مزه غذا را تغییر دهند.
این ارتباط ذهن و غذا، در قلب «گاستروفیزیک» قرار دارد؛ حوزه‌ای که بررسی می‌کند چگونه حواس، مغز و حالت‌های روانی ما تجربه خوردن را شکل می‌دهند. وقتی بفهمیم این سازوکار چگونه کار می‌کند، می‌توانیم با چند تغییر کوچک روان‌شناختی، غذاهای روزمره‌مان را خوشمزه‌تر، لذیذتر و رضایت‌بخش‌تر کنیم—بدون اینکه حتی یک ماده غذایی را تغییر دهیم.
خوردن آگاهانه یعنی توجه کردن به هر لقمه؛ مزه‌ها، بافت‌ها، بوها و حس‌هایی که هنگام خوردن در بدن‌مان ایجاد می‌شود.
اما اکثر ما این‌گونه غذا نمی‌خوریم. معمولاً حین خوردن در حال چک‌کردن شبکه‌های اجتماعی، جواب دادن به پیام‌ها یا تماشای سریال هستیم. حواس‌مان تقسیم می‌شود، توجه کم می‌شود و وارد «حالت خودکار» می‌شویم. سریع می‌جویم، بی‌فکر قورت می‌دهیم و طعم‌های ظریف و حتی پیام‌های بدن درباره سیری را از دست می‌دهیم. با این کار، ارتباط‌مان با علائم گرسنگی هم کم‌رنگ می‌شود و احتمال پرخوری بالا می‌رود.
در حالت طبیعی، افزایش هورمون «گرلین» و انقباضات خفیف معده به ما می‌گوید وقت غذاست. اما وقتی حواس‌مان پرت است، این پیام‌ها راحت نادیده گرفته می‌شوند.
بدن ما سیستم پیچیده‌ای هم برای گفتن «بس است» دارد. وقتی غذا می‌خوریم، معده کش می‌آید و به مغز پیام سیری می‌فرستد. همزمان هورمون‌هایی مانند لپتین و CCK ترشح می‌شود که حس سیری را به‌تدریج افزایش می‌دهد.
حواس‌پرتی باعث می‌شود این گفت‌وگوی ظریف هورمونی را از دست بدهیم.
در یک مطالعه سال ۲۰۱۱ مشخص شد افرادی که هنگام ناهار بازی کامپیوتری انجام می‌دادند، بعد از غذا احساس سیری کمتری داشتند، غذایشان را کمتر به خاطر می‌آوردند و بعداً بیشتر تنقلات می‌خوردند. فراموشیِ غذا یعنی گرسنگیِ زودتر.
بنابراین اشتها فقط زیست‌شناسی نیست، توجه و حافظه هم نقش دارند.
در مقابل، آهسته‌خوردن و تمرکز کردن، آگاهی حسی را افزایش می‌دهد. ناگهان یک گوجه‌فرنگی فقط «طعم گوجه» ندارد—شیرین اما تیز، آبدار اما سفت. شکلات فقط «خوشمزه» نیست—آرام آب می‌شود: ابتدا کمی تلخ، سپس غلیظ و مخملی.
ذهن‌آگاهی مثل بالا بردن صدای گیرنده‌های چشایی است.
هیجانات منفی مثل استرس، اضطراب یا عصبانیت می‌توانند حساسیت ما به طعم‌های خوشایند را کم کنند. وقتی تحت فشار هستیم، بدن لذت را در اولویت نمی‌گذارد. هورمون‌های استرس توجه را محدود می‌کنند و لذت بردن از طعم کاهش می‌یابد.
برای همین وقتی ناراحت هستیم، غذا بی‌مزه می‌شود.
در یک آزمایش سال ۲۰۲۱، افرادی که فیلم ترسناک دیدند، سطح اضطراب‌شان بالا رفت و آبمیوه را کم‌شیرین‌تر ارزیابی کردند نسبت به کسانی که فیلم کمدی یا مستند دیدند. جالب اینکه گروه «ترسناک» حتی بیشتر آبمیوه نوشید—شاید برای «پیدا کردن» شیرینی‌ای که مغزشان سرکوب کرده بود.
در مقابل، وقتی آرام، امن و کنار آدم‌هایی هستیم که با آنها احساس راحتی می‌کنیم، بدن مواد شادی‌آور مانند دوپامین و سروتونین ترشح می‌کند—و طعم غذا بهتر می‌شود.
احتمالاً تجربه کرده‌اید که غذای محبوب‌تان هنگام خندیدن با دوستان، چند برابر خوشمزه‌تر است.
پس اگر ناگهان شام‌تان «بی‌مزه» شد، شاید مشکل از دستور پخت نیست—شاید دستگاه عصبی شما در حالت دیگری باشد.
روزهای سخت، قبل از غذا ۵ دقیقه مکث کنید: موسیقی آرام پخش کنید، چند نفس عمیق بکشید، یا کنار فردی غذا بخورید که با او راحتید.
قبل از اینکه غذا را بچشیم، مغز پیش‌بینی می‌کند چه مزه‌ای باید داشته باشد—و این پیش‌بینی، طعم واقعی را شکل می‌دهد.
خطوط دیداری در این میان نقش اصلی دارند:
رنگ قرمز → انتظار شیرینی
رنگ سبز → انتظار تلخی یا ترشی
ظاهر طلایی و ترد → انتظار «صدای قرچ» و تازگی
حتی صدای گاز زدن پیام تازگی و رضایت به مغز می‌دهد.
ظاهر غذا نیز مهم است. بشقاب‌بندی زیبا فقط برای اینستاگرام نیست—واقعاً طعم را تغییر می‌دهد.
در پژوهشی در سال ۲۰۲۴، شکل، اندازه و رنگ بشقاب بر جذابیت دسر تأثیر گذاشت.
بشقاب‌های مشکی، دسر را «لوکس‌تر و هیجان‌انگیزتر» نشان دادند.
بشقاب‌های سفید حس «ساده و آشنا» ایجاد کردند.
وزن قاشق و چنگال هم مهم است—قاشق‌های سنگین‌تر غذا را «باارزش‌تر» نشان می‌دهند.
بوییدن نیز نقش اساسی دارد. در آزمایشی که افراد با گیره بینی مزه نوشیدنی شیرین را امتحان کردند، طعم برایشان ضعیف‌تر و کم‌رضایت‌تر بود. همین موضوع توضیح می‌دهد چرا وقتی سرماخورده‌ایم، غذا بی‌مزه است.
یعنی قدرت بیشتری از آنچه فکر می‌کنید دارید.
غذایی را که دوست دارید در یک بشقاب زیبا بگذارید.
چند ثانیه رنگ‌ها و بوها را نگاه کنید.
با تمرکز، آرام و بدون عجله بخورید.
لازم نیست منتظر مهارت یک سرآشپز بمانیم.
با کمی روانشناسی، می‌توانیم غذاهای روزمره را دلچسب‌تر و لذت‌بخش‌تر کنیم.
پایان/*
.
