به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی اندیشه قرن؛همه ما کم و بیش از سلسلههای تاریخی و ترتیب به قدرت رسیدنشان چیزهایی میدانیم؛ اما کمتر کسی است که بداند تاریخ ایران به این سلسلهها ختم نمیشود و قدمت این سرزمین کهن به دورانی پیش از اختراع خط میرسد.
با این که بخشی از تاریخ و گذشته این سرزمین را در کتابهای درسی خوانده ایم، اما از بخش اعظم تاریخ ایران بی اطلاعیم یا برای آگاهی، دسترسی به منابع کافی نداریم. اینجا است که موزهها به داد افراد علاقه مند به تاریخ رسیده و آثار تاریخی به جامانده از دورههای مختلف را به نمایش میگذارند.
البته در هر شهر و روستای گردشگری موزهای قرار دارد که به معرفی و نمایش آثار تاریخی میپردازد. اما این موزهها تنها به آثار استخراج شده از آن منطقه اختصاص یافتهاند و برای اطلاعاتی بیشتر از تاریخ ایران به موزه جامع تر، موزه ملی ایران مراجعه میشود که با گردآوری آثار از مناطق مختلف ایران به خوبی دورههای تاریخی مختلف را به نمایش گذاشته است.
سیر تاریخی موزه ایران باستان
در کشورمان ایران نیز بعد از جنگ ها و فتوحات نادر شاه افشار و بازگشت او از هند و به غنیمت آوردن اشیاء و جواهرات نفیسی مانند الماس کوه نور و دریای نور و متعاقبا کاوش های باستان شناسی در مناطق شوش، تپه سیلک، تخت جمشید و … ایده ساخت موزه در کشور شکل گرفت که به احداث اولین موزه در زمان قاجار منجر شد و متعاقبا معمار و ایران شناس بزرگ فرانسوی آندره گدار در دهه ۱۹۳۰ بنای موزه فعلی ایران باستان را طراحی کرد. عملیات احداث موزه، در سال ۱۳۱۳ به دستور رضا شاه آغاز شد.
از آنجایی که طرح و نقشهٔ یک موزه باید با موضوع و اشیای داخل آن ارتباط و هماهنگی داشته و با تاریخ و هنر آن سرزمین مرتبط و پیوسته باشد از این نظر، نما و سردر ورودی موزه به سبک نمای ایوان کسری ساخته شد.
(ایوان کسری نام کاخ شناختهشدهٔ شهر تیسفون پایتخت دولت ساسانی است که ایوان آن ۳۵ متر بلندی، ۵۰ متر پهنا و ۲۵ متر ژرفا دارد). رنگ آجرها نیز به همین منظور به رنگ سرخ تیره تعیین شده تا نمایانگر معماری عصر ساسانی باشد. بنای موزه حدود ۱۱٬۰۰۰ متر مربع است که ساختمان اصلی آن در سه طبقه ایجاد شدهاست.
معمار این ساختمان آندره گدار معمار فرانسوی بوده است که در طراحی آن کاخ کسری در شهر تیسفون در دوران ساسانی را در ذهن داشته است. آغاز ساخت آن سال ۱۳۱۴ خورشیدی است که در مدت دو سال عملیات ساختمانی آن بوسیله حاج عباسعلی معمار و استاد مراد تبریزی تکمیل و در سال ۱۳۱۶ خورشیدی رسماً گشایش یافت.
ویژگیهای بینظیر موزه ایران باستان
در حال حاضر موزه ملی ایران شامل دو موزه ایران باستان و دوران اسلامی است. این موزه در زمینی به مساحت ۱۸۰۰۰ متر مربع و با حدود سیصد هزار شی باستانی مهمترین موزه کشور محسوب شده و در رابطه با فرهنگ وهنر ایران غنی ترین موزه جهان به حساب میآید.
موزه ملی ایران آثار مربوط به دوران مختلف پیش از تاریخ، تاریخی و اسلامی ایران را در خود جای داده است که قدیمی ترین آثار آن حدود هشت هزار سال قدمت دارد.
موزه ایران باستان دارای مجموعههای غنی از آثار باستان شناسی است که کهن ترین آنها مربوط به دوره پارینه سنگی (بین یک میلیون تا حدود ۱۲ هزار سال پیش) و جدید ترین آثار آن مربوط به دوره ساسانی با قدمت بیش از ۱۵۰۰ سال است.
در موزه ایران باستان دو بخش اصلی وجود دارد که متناسب با تقسیم بندی ادوار فرهنگی و گاه نگاری مصوب باستان شناختی، تحت عنوان بخش پیش از تاریخ و بخش تاریخی معرفی شده است.
در طبقه همکف موزه ایران باستان، سفالینه ها و اشیا نفیسی به نمایش گذاشته شده متعلق به ادوار مختلف تاریخ از دوره معاصر تاهزاره هشتم قبل از میلاد مسیح .از الهه باروری تا اولین انیمیشن در جهان ( تصویر متحرک یک بز کوهی ) از تندیسهای شاهان ، تا آدمهای نمکی و از مراسم اهدا هدایا تا مراسم دینی همه و همه را در این مجموعه با ارزش میتوان دید
قدیمیترین دست ساخته بخش پارینه سنگی در سالن ایران باستان که از سنگ کوارتز یا در کوهی ساخته شدهاند، مربوط به حوزه رودخانهٔ کشف رود در شرق مشهد هستند، که بیش از یک میلیون سال قدمت دارند.
از دیگر مجموعههای قدیمی این بخش دربند و گنج پر مربوط به استان گیلان و شیوه تو در نزدیکی مهاباد است که حدود هفتصد تا دویست هزار سال قدمت دارند. از دورههای پارینه سنگی میانی و جدید نیز آثار جالب توجهی در سالن موزه به چشم می خورد که بین دویست هزار تا حدود دوازده هزار سال قدمت دارند.
از دوره پارینه سنگی میانه که همزمان با حضور انسان نئاندرتال در ایران است ابزارهای ساخته شده از سنگ آتش زنه و بقایای سنگواره جانوران مربوط به غارهای منطقه زاگرس و فلات مرکزی ایران از جمله غارهای بیستون و خرم آباد به نمایش در آمده است.
تعدادی از اشیای به نمایش درآمده در بخش پیش از تاریخ سالن متعلق به تمدن عیلام است. از تمام دورههای عیلامی آثار هنری فراوانی برجای مانده، خصوصاً از دوره عیلام میانه که یکی از پرشکوهترین ادوار سه گانه دوره عیلامیها است.
معبد چغازنبیل یکی از مهم ترین بقایای معماری این دوره است که آثار قابل توجهی مانند پیکره گاو با کتیبه، لولههای شیشهای، آجرنوشتهها و کلون در از آن به دست آمده که در سالن به نمایش درآمده است. لولههای شیشهای چغا زنبیل از جمله قدیمی ترین نمونههای شیشه در ایران است.
آثار قابل انتساب به دوره ماد در سالن موزه از مکانهای باستانی نوشیجان، حسنلو، گودین و باباجان به دست آمدهاند. در این دوره ساخت اشیا آهنی گسترش یافت که از نمونههای بارز آن در سالن میتوان به اشیا حسنلو اشاره کرد. در این دوره سفالینههای لعابداری زیبایی ساخته میشد که یک نمونه جالب توجه آن تنگ لعابدار زیویه است نقش دو بز را در دو سوی یک گل لوتوس به نمایش گذاشته است.