به گزارش پایگاه خبری تحلیلی اندیشه قرن؛ بیماری کزاز چیست؟ بیماری کزاز چگونه شیوع پیدا می کند؟ درمان بیماری کزار چیست؟ آیا بیماری کزاز مختص کودکان است؟ تفاوت بیماری کزار بین کودکان و بالغین چیست؟ واکسن بیماری کزاز چیست؟ این سوالات و سوالات متعددی درباره بیماری کزار ممکن است ذهن شما را به خود مشغول ساخته باشد. در ادامه با اندیشه همراه باشید با معرفی بیماری کزار و راه درمان آن.

با کشف واکسن کزاز، شیوع بیماری در آمریکا و سایر کشورها بسیار کاهش یافته است. با این حال، کزاز همچنان به عنوان تهدیدی برای افرادی که واکسیناسیون خود را تجدید نکرده و در کشورهای در حال توسعه زندگی می کنند، محسوب می شود.

درمانی برای بیماری کزاز وجود ندارد. درمان کزاز بر روی کنترل عواقب ناشی از این بیماری تا زمانی که سم کزاز از بدن خارج شود، متمرکز است.

بیماری کزاز یا تتانوس (Tetanus) نوعی بیماری عفونی است که باعث اسپاسم عضلانی دردناکی شده و در برخی موراد حتی می‌تواند منجر به مرگ شود. واکسن کزاز، این بیماری را به یک بیماری قابل پیشگیری تبدیل کرده است. به لطف استفاده گسترده از آن، شیوع این بیماری در کشورهای مختلف بسیار کم است. با این حال بزرگسالان باید در برابر آن واکسینه شوند. برای بیماری کزاز هیچ درمانی وجود ندارد و ۱۰ تا ۲۰ درصد افرادی که به آن مبتلا هستند می‌میرند.

بیماری کزاز از فردی به فرد دیگر امکان انتقال دارد. همچنین شما می‌توانید آن را از طریق یک بریدگی یا زخم دیگر دریافت کنید. باکتری کزاز در خاک، گرد و غبار و کود دامی وجود دارد. باکتری کزاز می‌تواند فرد راحتی از طریق یک خراش کوچک آلوده کند. اما احتمال ابتلا به کزاز از طریق سوراخ‌های عمیق ناشی از زخم‌های ایجاد شده توسط ناخن یا چاقو بیشتر است. باکتری‌ها از طریق خون یا اعصاب به سیستم عصبی مرکزی می‌روند.

شما ممکن است برخی سوالات پایه ای در مورد بیماری کزاز داشته باشید:

• بهترین شیوه عمل چیست؟
• آیا جایگزینی برای راه های توصیه شده وجود دارد؟
• چگونه می توانم بیماری کزاز را در کنار بیماری دیگری که به آن مبتلا هستم کترل کنم؟
• آیا باید پرهیز خاصی را رعایت کنم؟
• آیا بروشور یا منبع چاپی دیگری برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد این بیماری وجود دارد؟ وب سایت پیشهادی شما بدین منظور چیست؟
• انتظاراتی که از پزشک می رود:
• در صورتی که زخمی آشکار باشد پزشک آن را معاینه می کند. او ممکن است سوالاتی از شما بپرسد:
• آیا علائم کزاز مانند اسپاسم ماهیچه ای را دارید؟ اگر پاسخ مثبت است علائم از چه زمان آغاز شده اند؟
• آیا علائم شما پیوسته بوده و یا گاها ظاهر می شوند؟
• شدت علائم شما چه قدر است؟
• آیا به نظر می آید که چیزی علائم شما را بهتر یا بدتر کند؟
• چه زمان برای آخرین بار برای کزاز واکسینه شده اید و چه نوع واکسن کزازی را دریافت کرده اید؟
• آیا اخیرا زخمی داشته اید؟

بیماری کزاز و علائم آن را بشناسید!

مردم اغلب کزاز را ” قفل شدن فک یا (lockjaw)” می نامند زیرا یکی از علائم رایج این عفونت ، سفت شدن عضلات فک است. عفونت کزاز می تواند منجر به مشکلات جدی در سلامتی، از جمله عدم توانایی باز کردن دهان و مشکل در بلع و تنفس شود.

علت بیماری کزاز :

کزاز توسط سمی ساخته شده توسط هاگ ​​باکتری ها ، کلستریدیوم تتانی ، موجود در خاک ، گرد و غبار و مدفوع حیوانات ایجاد می شود. هاگ ها وقتی وارد زخم گوشتی عمیق می شوند ، تبدیل به باکتری می شوند که می توانند یک سم قوی ، تتاناسپاسمین تولید کنند. این سم باعث ضعف اعصاب کنترل کننده عضلات (نورون های حرکتی) شما می شود.

این سم می تواند باعث سفتی و اسپاسم عضلات که از علائم و نشانه های اصلی کزاز است، بشود. این نکته را هم فراموش نکنید که نمی توانید کزاز را از فردی که به آن مبتلا شده است، بگیرید.

علائم کزاز شامل موارد زیر است:

گرفتگی فک

سفت شدن ناگهانی و غیر ارادی عضله (اسپاسم عضله) اغلب در معده

سفتی عضلانی دردناک در سراسر بدن

مشکل در بلعیدن

تشنج

تب و تعریق

تغییرات فشار خون و ضربان قلب

عوارض بیماری کزاز :

هنگامی که سم کزاز به انتهای عصب شما متصل شد ، حذف آن غیرممکن است. بهبودی کامل از عفونت کزاز نیاز به رشد انتهای عصب جدید دارد که ممکن است چندین ماه طول بکشد.

عوارض عفونت کزاز ممکن است شامل موارد زیر باشد:

شکستگی استخوان ها : شدت اسپاسم ممکن است باعث شکستگی ستون فقرات و استخوان های دیگر شود.

انسداد شریان ریه (آمبولی ریوی) : لخته خونی که از جای دیگری در بدن شما آمده می تواند شریان اصلی ریه یا یکی از شاخه های آن را مسدود کند.

مرگ : اسپاسم عضلانی شدید (کزاز) ناشی از کزاز می تواند تنفس شما را مختل یا متوقف کند.

نارسایی تنفسی شایع ترین علت مرگ است. کمبود اکسیژن همچنین ممکن است باعث ایست قلبی و مرگ شود. ذات الریه دلیل دیگر مرگ است.

راه جلوگیری :

با واکسیناسیون می توانید به راحتی از بیماری کزاز جلوگیری کنید.

علائم کزاز

نشانه ها و علائم کزاز ممکن است از چند روز تا چند هفته بعد از این که باکتری از راه یک زخم وارد بدن شده است، ظاهر شوند. دوره کمون باکتری کزاز بین هفت تا ده روز است.

نشانه ها و علائم کزاز شامل:

اسپاسم و سفتی در ماهیچه های فک

سفتی در ماهیچه های گردن

مشکل در بلع

سفتی در ماهیچه های شکمی

اسپاسم های دردناک بدنی برای چند دقیقه که به دنبال اتفاقات جزئی مانند صدای بلند، لمس فیزیکی یا نور ایجاد می شوند.

سایر نشانه های و علائم احتمالی کزاز شامل:

تب

تعریق

بالا رفتن فشار خون

ضربان قلب بالا

چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر شما دچار یک زخم عمیق یا آلوده شده اید و در پنچ سال گذشته واکسن کزاز را دریافت نکرده اید، برای تزریق واکسن به پزشک مراجعه کنید. اگر شما از زمان دریافت آخرین واکسن کزاز مطمئن نیستید، واکسن را بزنید.

علت کزاز

هاگ باکتری عامل –کلاستریدیوم تتانی- در خاک، گرد و غبار و مدفوع حیوانات یافت می شود. اگر این هاگ ها وارد زخم عمیق شوند، به باکتری هایی رشد می کنند که با تولید یک سم قوی به نام تتانواسپاسمین اعصاب را در کنترل ماهیچه ها دچار مشکل می کنند. این سم موجب سفتی و اسپاسم ماهیچه ها شده که مهم ترین نشانه در این بیماری محسوب می شود.

تقریبا در تمام موارد بیماری کزاز در افرادی رخ می دهد که هرگز واکسینه نشده اند یا بزرگسالانی که بیش از ده سال از دریافت آخرین واکسن در آن ها می گذرد. بیماری کزاز مسری نیست و از فرد مبتلا به فرد سالم منتقل نمی شود.

فاکتورهای خطر کزاز

موارد زیر می توانند خطر ابتلا به بیماری را بالا ببرند:

عدم دریافت واکسن کزاز و یا دریافت واکسن جدید

یک جراحت که راهی برای ورود هاگ های کزاز به داخل زخم فراهم کند.

یک شئی خارجی مانند ناخن یا یک تراشه (چوب، شیشه و…)

کزاز ممکن است از شرایط زیر ناشی شود:

زخم های حفره دار که در اثر تراشه های چوب و شیشه، خالکوبی و داروهای تزریقی ایجاد می شوند.

زخم گلوله

شکستگی های ترکیبی

سوختگی ها

زخم های جراحی

استفاده از داروهای تزریقی

نیش یا گاز حشرات و حیوانات

زخم های پا عفونی

عفونت های دندانی

بند ناف آلوده در نوزادان تازه متولد شده از مادرانی که ایمنی کافی در برابر کزاز ندارند.

عوارض کزاز

زمانی که سم کزاز به پایانه های عصبی شما متصل می شود امکان جدا کردن آن وجود ندارد. بهبود کامل بیماری مستلزم رشد پایانه های عصبی جدید است که ماه ها زمان می برد.

عوارض کزاز شامل موارد زیر است:

شکستگی استخوان: شدت اسپاسم ها در این بیماری ممکن است موجب شکستگی ستوف فقرات و سایر استخوان ها شود.

انسداد سرخرگ ریوی (آمبولی ریه): یک لخته خونی که ممکن است از هر نقطه ای در بدن شما به حرکت در آمده باشد، می تواند سرخرگ مهم ریوی یا یکی از شاخه های آن را مسدود کند.

مرگ: اسپاسم های شدید ماهیچه ای با تنفس مقابله کرده یا آن را متوقف می سازد. نارسایی تنفسی شایع ترین علت مرگ در بیماری کزاز است. نبود اکسیژن همچنین موجب ایست قلبی و مرگ می شود. نومونیا از علت های دیگر مرگ در بیماری کزاز است.

پزشک براساس معاینه فیزیکی، سابقه پزشکی و ایمنی سازی و نشانه ها و علائم اسپاسم های ماهیچه ای، سفتی و درد آن ها بیماری کزاز را تشخیص می دهد. به طور کلی، تست های آزمایشگاهی در تشخیص کزاز کمک کننده نیستند.

آمادگی برای ملاقات با پزشک

اگر زخم شما کوچک و تمیز است اما شما نگران بروز عفونت هستید و یا از ایمنی خود در برابر کزاز اطمینان ندارید، به پزشک مراجعه کنید. اگر زخم شما شدید است و یا علائم کزاز را دارید، به مراقبت های اورژانس مراجعه کنید.

چیزی که شما می توانید انجام دهید:

در صورت امکان، اطلاعات زیر را در اختیار پزشک خود قرار دهید:

چه زمان، کجا و چگونه دجار جراحت شده اید؟

وضعیت ایمنی شما چگونه است؟ بدین معنی که آخرین باری که دوز تقویت کننده واکسن کزاز را دریافت کرده اید چه زمان بوده است؟

چگونه از زخم خود مراقبت کردید؟

آیا به بیماری مزمنی مانند دیابت، بیماری قلبی مبتلا هستید؟ آیا باردار هستید؟

درمان کزاز

از آن جایی که درمانی برای بیماری زاز وجور ندارد، درمان کزاز شامل مداوای زخم، داروهایی برای راحت تر ساختن علائم و درمان حمایتی است.
مداوای زخم

تمیز کردن زخم یک امر ضروری در پیشگیری از رشد هاگ های کزاز است. تمیز مردن زخم شامل پاک کردن گرد و غبار، اجسام خارجی و بافت مرده از روی زخم است.

داروهای کزاز

آنتی توکسین: پزشک ممکن است یک آنتی توکسین کزاز مانند ایمنوگلوبولین کزاز را تجویز کند. در هر حال، آنتی توکسین تنها توکسین هایی که به پایانه های عصبی متصل نشده اند را خنثی می کند.

آنتی بیوتیک ها: پزشک ممکن است برای درمان کزاز آنتی بیوتیک ها به صورت خوراکی یا تزریقی به منظور مقابله با باکتری کزاز تجویز نماید.

واکسن: تمام بیماران مبتلا به کزاز باید به محض تشخیص بیماری، واکسن کزاز را دریافت کنند.

داورهای آرام بخش: پزشک داروهای آرام بخش قوی را برای کنترل اسپاسم های ماهیچه ای در کزاز تجویز می کند.

سایر داروها: داروهای دیگر مانند منیزیم سولفات و برخی بتا بلاکرها برای تنظیم حرکات غیر ارادی ماهیچه ای مانند تنفس وضربان قلب تجویز می شوند. مورفین از جوله داروهایی است که بدین منظور در کزاز استفاده می شود.

درمان حمایتی

بیماری کزاز شدید نیازمند بستری شدن برای مدت طولانی در بخش مراقبت های ویژه است. از آن جایی که آرام بخش ها تنفس را مهار می کنند، شما ممکن است به طور موقت از ونتیلاتور (دستگاه تهویه) استفاده کنید.

انواع واکسن کزاز

واکسن کزازواکسن کزاز

DTaP: به نوزادان و کودکان خردسال تزریق می‌شود. این واکسن کودک را در برابر دیفتری، کزاز و سیاه سرفه (سیاه سرفه) محافظت می‌کند.
DT: برای نوزادان و کودکان خردسالی است که واکنش بدی به واکسن سیاه سرفه نشان داده‌اند. این نوع واکسن کزاز، بدن را فقط در برابر دیفتری و کزاز محافظت می‌کند.
Tdap: به نوجوانان، جوانان و بزرگسالان تزریق می‌شود. این نوع واکسن کزاز افراد را در برابر دیفتری، کزاز. سیاه سرفه محافظت می‌کند.
Td: یک واکسن تقویت کننده برای کودکان بزرگ تر و بزرگسالان است که از افراد فقط در برابر دیفتری و کزاز محافظت می‌کند.

کودکان معمولاً پنج دوز واکسن DTaP یا DT را در ۲ ماهگی، ۴ ماهگی، ۶ ماهگی، بین ۱۵ تا ۱۸ ماهگی و بین ۴ تا ۶ سالگی دریافت می‌کنند. سپس یک دوز Tdap در سنین ۱۱ تا ۱۲ سالگی و هر ۱۰ سال یک بار نیز تقویت کننده Td تزریق می‌شود.

اگر در کودکی واکسن کزاز دریافت نکردید، باید با یک سری سه دوز اولیه با یک دوز Tdap و دو دوز Td شروع کنید. شما این واکسن‌ها را در یک دوره ۷ تا ۱۲ ماهه دریافت خواهید کرد. به یاد داشته باشید از دریافت سری اولیه، هر ۱۰ سال به یک تقویت کننده Td نیاز دارید. دوز اضافی Tdap برای زنان در سه ماهه سوم بارداری توصیه می‌شود تا از نوزادان خود تا زمانی که به اندازه کافی برای واکسن‌های خود بزرگ شوند محافظت کنند.

درمان های خانگی کزاز

زخم های حفره دار یا سایر زخم های عمیق، گاز حیوانات یا به طور خاص زخم های آلوده شما در معرض خطر بالای ابتلا عفونت کزاز قرار می دهند. در صورتی که زخم شما عمیق و آلوده است و اگر شما از زمان واکسیناسیون خود اطمینان ندارید، به پزشک مراجعه کنید. زخم های تمیز نشده را باز بگذارید تا از به دام افتادن باکتری ها در پانسمان زخم جلوگیری شود.

پزشک زخم را تمیز می کند، یک آنتی بیوتیک تجویز کرده و یک دوز تقویت کننده واکسن کزاز به شما توصیه می کند. اگر شما قبل در برابر باکتری کزاز ایمن شده باشید، بدن شما به سرعت آنتی بادی های مورد نیاز برای محافظت در برابر بیماری کزاز را تولید می کند.

اگر زخم شما سطحی است، اقدامات زیر می توانند در پیشگیری از کزاز کمک کننده باشند:

خونریزی را کنترل کنید. محل زخم را برای کنترل خونریزی مستقیما فشار دهید.

زخم را تمیز نگاه دارید. بعد از این که خونریزی متوقف شد، زخم را به خوبی با آب تمیز بشویید. نواحی اطراف زخم را با لیف و صابون شستشو دهید. اگر چیزی در زخم دیده می شود، به پزشک مراجعه کنید.

آنتی بیوتیک مصرف کنید. بعد از تمیز کردن زخم، لایه نازکی از یک کرم یا پماد آنتی بیوتیک مانند آنتی بیوتیک ترکیبی نئوسپورین و پلیسپورین روی زخم بمالید. این آنتی بیوتیک ها بهبودی زخم ها را تسریع نمی کنند بلکه می توانند با ردش باکتریایی و عفونت مقابله کنند.

مواد موثره موجود در برخی پماد ها ممکن است موجب راش پوستی خفیف در برخی افراد شود. در صورت بروز راش، استفاده از پماد را متوقف کنید.
زخم را بپوشانید. قرار گرفتن زخم در معرض هوا بهبودی را سرعت می بخشد اما پانسمان کردن زخم آن ها تمیز نگه داشته و از باکتری های خطرناک موجود در محیط دور می کند. تاول هایی که تخلیه می شوند آسیب پذیر تر هستند؛ آن ها با یک بانداژ مناسب بپوشانید.

پانسمان خود را عوض کنید. برای پیشگیری از عفونت، حداقل روزی یکبار و یا زمانی که پانسمان مرطوب یا کثیف می شود آن را عوض کنید. اگر شما به چسب مورد استفاده در برخی پانسمان ها حساسیت دارید، از پانسمان بدن چسب یا گاز استریل و نوار چسب کاغذی استفاده کنید.

شما با ایمن شدن در برابر باکتری کزاز به راحتی می توانید از بروز بیماری پیشگیری کنید.

مجموعه واکسن های اولیه کزاز

کودکان واکسن کزاز را به عنوان بخشی از واکسن کزاز دیفتری سیاه سرفه دریافت می کنند. این واکسن محافظتی را در برابر سه بیماری عفونی ایجاد می کند: یک عفونت تنفسی و گلو (دیفتری)، سرفه شدید (سیاه سرفه) و کزاز.

واکسن کزاز دیفتری سیاه سرفه مجموعه ای از پنچ تزریق است که عموما به بازو یا ران کودکان در سن های زیر زده می شوند:

دو ماهگی

چهار ماهگی

شش ماهگی

۱۵-۱۸ ماهگی

۴-۶ سالگی

تقویت کننده واکسن کزاز

تقویت کننده واکسن کزاز اغلب به همراه تقویت کننده واکسن دیفتری زده می شود. در سال ۲۰۰۵، واکسن کزاز دیفتری سیاه سرفه برای استفاده در نوجوانان و بزرگسالان زیر ۶۵ سال به منظور اطمینان از محافظت در برابر سیاه سرفه، تایید شد.

توصیه می شود که نوجوانان یک دوز از واکسن کزاز دیفتری را ترجیحا در سنی ۱۱-۱۲ سال دریافت کرده و دوز تقویت کننده واکسن دیفتری را هر ۱۰ سال یکبار تکرار کنند.

اگر شما به نواحی از دنیا سفر می کنید خصوصا کشورهای در حال توسعه که شیوع بیماری کزاز در آن ها بیشتر است، از ایمنی خود در برابر باکتری کزاز اطمینان حاصل کنید.

برای به روز رسانی برنامه واکسیناسیون خود با پزشک خود مشورت کنید. اگر شما در کودکی در برابر این بیماری واکسینه نشده اید، در مورد دریافت واکسن کزاز دیفتری با پزشک صحبت کنید.

تشخیص کزاز نوزادی

تشخیص کزاز نوزادی بالینی است و به تأیید آزمایشگاهی نیاز ندارد. غلظت سرمی آنتی‌توکسین بیشتر یا مساوی unit/ml 01/0 به عنوان محافظتی در نظر گرفته می‌شود و در صورتی که غلظت سرمی آنتی‌توکسین بیشتر یا مساوی unit/ml 01/0 باشد تشخیص کزاز نوزادی غیر محتمل است.

تعاریف

مورد مشکوک

– هر مورد مرگ نوزاد در سن ۳ تا ۲۸ روزگی که علت مرگ مشخص نباشد.

– هر نوزادی که طبق گزارش به علت کزاز نوزادی فوت نموده و مورد بررسی قرار نگرفته است.

مورد قطعی

– نوزادی که دو روز اول زندگی به طور طبیعی قادر به مکیدن پستان و گریستن بوده و سالم باشد و بیماری از روزهای سوم تا بیست و هشتم با عدم توانایی در مکیدن شیر شروع شده و به دنبال آن دچار سفتی و اسپاسم عضلات و نهایتاً تشنج ظاهر می‌شود.

کزاز نوزادی که توسط پزشک گزارش شود، به عنوان مورد قطعی تلقی می‌شود. همچنین لازم است افراد بررسی‌کننده گزارش‌های بیمارستانی، کزاز نوزادی را در طی مرور گزارش‌های سالانه بیمارستان کنترل نمایند.

تشخیص کزاز بالغین

تعریف عامیانه: هر نوع زخم در هر جای بدن یا عفونت گوش که به دنبال آن باز کردن دهان دشوار بوده یا با سفتی گردن یا بدن توأم است .

تعریف استاندارد:

– اشکال در باز کردن دهان یا بلع، سفتی دردناک گردن، سفتی عضلات شکم و سایر عضلات به شرط هوشیاری کامل .

– وجود یک زخم عفونی یا سابقه جراحت در چند هفته گذشته

– در موارد شدید چهره بیمار به نظر متبسم، با ابروان بالا آمده، پشت و گردن قوس‌دار، بازوهای خمیده محکم جمع شده روی سینه و پاهای کشیده .

– بروز تشنج در بیمار با تحریکات نور، صدا، تماس و سایر محرک‌ها. بیمار ممکن است تب دار باشد. هوشیاری مختل نمی‌شود و رفلکس های تاندنی عمقی ممکن است افزایش یابد.

اقدامات مورد نیاز

الف – درمانی

– تزریق ۵/۰ میلی لیتر واکسن برای کودکان و بالغین به صورت عضلانی.

– در صورت داشتن علائم بالینی ضمن انجام اقدامات فوق، ارجاع فوری به بیمارستان و گزارش فوری به مرکز جامع پزشک خانواده ضروری است.

– تجویز ۳۰۰۰ تا ۶۰۰۰ واحد آنتی‌توکسین (تتابولین انسانی) و تجویز آنتی­بیوتیک مناسب: پنی‌سیلین ۱۰ تا ۱۲ میلیون واحد IV به مدت ۱۰ روز یا مترانیدازول mg/QID 500 و یا gr/BD 1. در صورت حساسیت به پنی­سیلین، کلیندامایسن یا اریترومایسین استفاده می‌شود. این‌ها بخشی از اقدامات درمانی است که در بیمارستان انجام می‌شود .

ایمن‌سازی زنان سنین باروری (۱۵ تا ۴۹ ساله) بدون سابقه ایمن‌سازی با واکسن دوگانه ویژه بزرگ‌سالان